අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ
“මැන්ඩෙලා නීති” උල්ලංඝනය වන බන්ධනාගාර අර්බුදය: සිරකරුවන්ට වාඩි වීමටවත් ඉඩක් නැති අමානුෂික තත්ත්වය
ශ්‍රී ලංකාවේ බන්ධනාගාර තුළ පවතින අතිශය තදබදය හා අමානුෂික තත්ත්වය බන්ධනාගාර කොමසාරිස් ජගත් වීරසිංහ මහතා විසින්ම මෑතකදී අනාවරණය කිරීමත් සමග, සිරකරුවන්ගේ අයිතිවාසිකම් වෙනුවෙන් පෙනී සිටින Right to Life Human Rights Centre හි සාධාරණ යුක්ති ක්‍රියාමාලාව (Fair Justice Campaign) දැඩි අවධානයක් යොමු කර තිබේ. මෙම තත්ත්වය, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් සම්මත කරන ලද සිරකරුවන්ට සැලකීම සඳහා වූ සම්මත අවම නීති (Nelson Mandela Rules) බරපතල ලෙස උල්ලංඝනය කිරීමකි.
මැන්ඩෙලා නීති පිළිබඳ පසුබිම
මෙම නීති මුලින්ම එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින් 1957 දී සම්මත කරන ලද අතර, 2015 දී ඒවා සංශෝධනය කර අන්තර්ගතය පුළුල් කරන ලදී. එවකට දකුණු අප්‍රිකාවේ ජනාධිපතිවරයා වූ අතර වසර 27ක් සිරගතව සිටි නෙල්සන් මැන්ඩෙලාගේ උරුමයට ගරු කරමින් මෙම සංශෝධිත නීති මාලාව “නෙල්සන් මැන්ඩෙලා නීති” ලෙස නම් කරන ලදී. ලෝක ව්‍යාප්තව බන්ධනාගාර කළමනාකරණය සඳහා වන විශ්වීය සැලැස්ම ලෙස මෙය සැලකෙන අතර, එහි ප්‍රධාන අරමුණ වන්නේ, සිරකරුවන්ගේ ගෞරවය ආරක්ෂා කිරීම, ආරක්ෂාව සහතික කිරීම සහ අමානුෂික සැලකීම්වලින් ඔවුන් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා වන අවම ප්‍රමිතීන් තීරණය කිරීමයි.
මැන්ඩෙලා නීති සහ ශ්‍රී ලංකාවේ යථාර්ථය
මැන්ඩෙලා නීතිවල මූලිකම ප්‍රතිපත්තිය වන්නේ, සිරකරුවන්ට ඔවුන්ගේ අභ්‍යන්තර ගෞරවයට හා වටිනාකමට නිසි ගෞරවය සහිතව සැලකීමයි. මෙම නීතිවල 12 වන රීතියට අනුව, සිරකරුවන්ගේ නවාතැන්පොළ සෞඛ්‍යාරක්ෂක අවශ්‍යතා සපුරාලිය යුතු අතර, විශේෂයෙන්ම අවම බිම් ප්‍රමාණය, ආලෝකය සහ වාතාශ්‍රය පිළිබඳව අවධානය යොමු කළ යුතුය.
කෙසේ වෙතත්, බන්ධනාගාර කොමසාරිස්වරයාගේ දත්තවලට අනුව ශ්‍රී ලංකාවේ යථාර්ථය ඊට හාත්පසින්ම වෙනස්ය.
- නිල ධාරිතාව: 10,500
- වත්මන් සිරකරුවන්: 36,000කට අධිකයි
- ඉදිරියේදී අපේක්ෂිත ප්‍රමාණය: 40,000 දක්වා
කොමසාරිස්වරයාට අනුව, මෙම තත්ත්වය යටතේ සිරකරුවන්ට “සිර කුටිවල අඩුම තරමේ වාඩි වී සිටීමටවත් පහසුකම් සැපයීමට නොහැකි” තත්ත්වයක් පවතී. මෙය සිරකරුවන්ට සිදුවන “කුරිරු, අමානුෂික හෝ අවමන් සහගත සැලකීමක්” (Cruel, Inhuman or Degrading Treatment) ලෙස සලකනු ලබන අතර, එය මැන්ඩෙලා නීතිවල මූලික හරය සහ ශ්‍රී ලංකා ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ 11 වන වගන්තිය සෘජුවම උල්ලංඝනය කිරීමකි.
රිමාන්ඩ් කිරීමේ ප්‍රතිපත්තිය සහ තදබදය
බන්ධනාගාර තදබදයට ප්‍රධාන හේතුවක් වී ඇත්තේ, ඇප ප්‍රතික්ෂේප කිරීම සහ දීර්ඝ කාලයක් පුද්ගලයන් රිමාන්ඩ් භාරයේ තැබීමයි. ශ්‍රී ලංකාවේ 1997 අංක 30 දරණ ඇප පනතේ මූලික ප්‍රතිපත්තිය වන්නේ, “ඇප ලබා දීම නීතිය විය යුතු අතර, ඇප ප්‍රතික්ෂේප කිරීම ව්‍යතිරේකයක් විය යුතු” බවයි.
නමුත්, මත්ද්‍රව්‍ය සම්බන්ධ වැරදි (බන්ධනාගාර ගතව සිටින්නන්ගෙන් 65%ක්) වැනි බරපතල නොවන වැරදි සඳහා පවා ඇප ප්‍රතික්ෂේප කිරීම බහුලව දක්නට ලැබේ. තවද, මෙම පනත යටතේ නඩුවලට අදාළව, පුද්ගලයෙකුට වරදකරුවෙකු නොවී මාස 12කට වඩා වැඩි කාලයක් රිමාන්ඩ් භාරයේ තැබිය නොහැකි වුවත්, ඇතැම් අවස්ථාවල නීතිමය ක්‍රියාමාර්ග ප්‍රමාද වීමෙන් මෙම සීමාවද උල්ලංඝනය වන අවස්ථා වාර්තා වේ.
මරණ දඬුවම පිළිබඳ ඉල්ලීමට විරෝධය
බන්ධනාගාර කොමසාරිස්වරයා මහා පරිමාණ මත්ද්‍රව්‍ය ජාවාරම්කරුවන් එල්ලා මැරිය යුතු බවට කළ ඉල්ලීම ද සාධාරණ යුක්ති ක්‍රියාමාලාව තරයේ හෙළා දකියි. සිරකරුවන් ‘විනාශ කළ යුතු’ බවට වූ මතවාදයන් ප්‍රචාරය කිරීමෙන්, දැනටමත් අමානුෂික තත්වයක පවතින බන්ධනාගාර තුළ වධහිංසා පැමිණවීමට සහ අසාධාරණ ලෙස සැලකීමට ඉඩ ප්‍රස්ථා වැඩි විය හැකිය.
බන්ධනාගාර තදබදයට ඇති සැබෑ විසඳුම වන්නේ මරණ දඬුවම නොව, ඇප ප්‍රතිපත්තිය නිසි ලෙස ක්‍රියාත්මක කිරීම, විකල්ප දඬුවම් හඳුන්වා දීම සහ සිරකරුවන්ගේ අවම ජීවන තත්ත්වය සහ මානව අයිතිවාසිකම් තහවුරු කිරීම බව සාධාරණ යුක්ති ක්‍රියාමාලාව අවධාරණය කරයි.
