IMF හි “ස්ථාවර සීමාව” (Flat Ceiling) ඊට හේතුවක්ද?
2022 වසරේදී ශ්‍රී ලංකාවේ විදේශ විනිමය සංචිත අතිශය පහළ (ඇමරිකානු ඩොලර් මිලියන 500ට අඩු) මට්ටමක පැවතුණි. එතැන් සිට, රජයේ ආර්ථික ප්‍රයත්නයන් සහ ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදලේ (IMF) සහාය මත එය 2025 මුල් භාගය වන විට ඩොලර් බිලියන 6.1-6.5ක් දක්වා යම් ප්‍රමාණයකට යථා තත්ත්වයට පත් විය.
කෙසේ වෙතත්, ආර්ථික විශේෂඥයන් පෙන්වා දෙන්නේ අපේක්ෂිත ප්‍රමාණයට සංචිත වර්ධනය වී නොමැති බවයි. අපනයන, සංචාරක ව්‍යාපාරය සහ විදේශ ප්‍රේෂණ සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වී තිබීම ද මේ තත්ත්වය තවදුරටත් තහවුරු කරයි. උදාහරණයක් ලෙස, 2025 වසරේ මුල් භාගයේදී පමණක් අපනයන සහ සේවා ආදායම ඩොලර් බිලියන 8.3ක් පමණ වූ බව ගණන් බලා ඇත. එසේ නම්, මෙලෙස විදේශ විනිමය රට තුළට ගලා එද්දීත්, සංචිත වර්ධනයට බාධා කරන්නේ කුමක්ද?
“ස්ථාවර සීමාව” ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය
මෙම තත්ත්වයට ප්‍රධාන හේතුවක් ලෙස බොහෝ විශ්ලේෂකයන් දක්වන්නේ IMF වැඩසටහන යටතේ පනවා ඇති “ස්ථාවර සීමාව” (Flat Ceiling) නම් වූ නීතියයි.
IMF සහ ශ්‍රී ලංකාවේ මහ බැංකුව එක්ව මහ බැංකුවට රජයට ණය දිය හැකි ප්‍රමාණයට සීමාවක් (“සීලිමක්”) පනවා ඇත. මෙය මහ බැංකුවේ දේශීය වත්කම් (domestic assets) ලෙස ගණන් බැලේ. වාර්තාවලට අනුව, දැනට පවතින IMF වැඩසටහන යටතේ මෙම සීමාව ස්ථාවර මට්ටමක තබා ඇත. එනම්, මහ බැංකුවට රජයට දිය හැකි ණය ප්‍රමාණයේ සීමාව කාලයත් සමඟ අඩු නොවේ.
ස්ථාවර සීමාවක් වෙනුවට අඩුවන සීමාවක් (falling ceiling) ක්‍රියාත්මක වූවා නම් තත්වය වෙනස් වීමට ඉඩ තිබිණි.
මෙම ස්ථාවර සීමාව සංචිත වර්ධනයට බාධාවක් වන්නේ සරල යාන්ත්‍රණයක් ඔස්සේය:
- නව රුපියල් මුදල්: මහ බැංකුව රජයට ණය දෙන විට, නව රුපියල් මුදල් ප්‍රමාණයක් ආර්ථිකය තුළට මුදා හැරේ.
- ආනයන වැඩිවීම: දේශීය මුදල් සංසරණය වැඩි වීම නිසා ජනතාව සහ ව්‍යාපාර වැඩි වැඩියෙන් භාණ්ඩ හා සේවා මිලදී ගැනීමට පෙළඹෙන අතර, විශේෂයෙන්ම ආනයනික භාණ්ඩ සඳහා විශාල ඉල්ලුමක් ඇති වේ.
- ඩොලර් පිටවීම: ආනයන සඳහා විදේශ විනිමය (ඩොලර්) විශාල වශයෙන් වැය වීම නිසා, මහ බැංකුව කොපමණ ඩොලර් මිලදී ගත්තද, එම ඩොලර් ඉක්මනින්ම ආනයන බිල්පත් ගෙවීම සඳහා රටින් පිටතට ගලා යයි. මේ නිසා මහ බැංකුවට ඩොලර් රඳවා තබාගෙන සංචිත ගොඩනැගීම අසීරු වේ.
මෙම සීමාව “පහළ යන සීමාවක්” (falling ceiling) වූයේ නම්, මහ බැංකුවට අඩු රුපියල් ප්‍රමාණයක් නිර්මාණය කිරීමට බල කෙරෙන අතර, එය විදේශ සංචිත වර්ධනයට වඩාත් හිතකර වනු ඇත.
ප්‍රායෝගික විසඳුම්
සංචිත වර්ධනය වේගවත් කිරීම සඳහා ප්‍රායෝගික පියවර කිහිපයක් ගත හැකිය:
- ස්ථාවර සීමාව වෙනස් කිරීම: “ස්ථාවර සීමාව” “පහළ යන සීමාවක්” (stricter limit) දක්වා වෙනස් කිරීමෙන් මහ බැංකුව අලුතින් රුපියල් නිර්මාණය කිරීම අඩු කළ යුතුය.
- වෙළෙඳපොළ ණය ගැනීම: භාණ්ඩාගාරය අනපේක්ෂිත ලෙස මහ බැංකුවෙන් ණය ගැනීමෙන් වැළකී වෙළෙඳපොළෙන් ණය ගත යුතුය.
- මුදල් නිෂ්ක්‍රීය කිරීම (Sterilization): මහ බැංකුව විදේශ විනිමය මිලදී ගන්නා විට, සංසරණයට පැමිණෙන අමතර රුපියල් ප්‍රමාණය (උදාහරණයක් ලෙස රජයේ සුරැකුම්පත් විකිණීමෙන්) ඉවත් කර නිෂ්ක්‍රීය කළ යුතුය. එවිට මිලදී ගත් ඩොලර් සංචිතවල රැඳී තිබේ.
- විදේශ ආදායම ඉහළ නැංවීම: ණය ප්‍රතිව්‍යුහගතකරණය සහ බාහිර සහාය අඛණ්ඩව පවත්වාගෙන යාම මෙන්ම, අපනයන සහ සංචාරක ව්‍යාපාරය තවදුරටත් නංවාලීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
මූලාශ්‍ර:
- EconomyNext: “Sri Lanka CB domestic assets may be flat again in IMF deal…” EconomyNext
- Central Bank of Sri Lanka — External Sector Performance (Jan 2025). CBSL
- SECO / country brief — reserves and recovery summary (2025). seco.admin.ch
- Exports and trade updates (first half 2025). Sri Lanka Business
- Remittances and monthly flows data. Trading Economics
