අජිත් පැරකුම් ජයසිංහ
2025 නොවැම්බර් මාසයේ ශ්රී ලංකාවට බලපෑ ‘ඩිට්වා’ (Ditwa) සුළි කුණාටුවෙන් සිදු වූ දැවැන්ත මනුෂ්ය ජීවිත හා දේපළ හානිය හමුවේ, මෙරට විදේශ ණය වහාම කපා හරින ලෙස (Debt Cut) ජෝසෆ් ස්ටිග්ලිට්ස් සහ ජයති ඝෝෂ් ඇතුළු ජාත්යන්තර ආර්ථික විද්යාඥයන් 121 දෙනෙකු කළ යෝජනාව දැන් සමාජයේ දැඩි කතාබහට ලක්ව තිබේ.
විද්වත් මත දෙකක්: යුක්තිය ද? යථාර්ථය ද?
යථාර්ථවාදී මූල්ය පිල: ඔවුන් පවසන්නේ IMF ආයතනයට තමන් දුන් ණය කපා හැරීමට නොහැකි බවයි. මන්ද එය සමස්ත සාමාජික රටවල පොදු අරමුදලක් වන බැවිනි. එසේ ණය කපා හැරීමට නම් සාමාජික රටවල් සියල්ල එකඟ විය යුතුය. එසේ නොවී ණය කප්පාදු ඉල්ලීම ජාත්යන්තර වෙළඳපොළෙන් ශ්රී ලංකාව හුදකලා කිරීමට කරන බලපෑමක් විය හැකිය.
මෙය මානුෂීය මුහුණුවරකින් යුත් ආකර්ෂණීය ඉල්ලීමක් වුවද, එහි ඇති මූල්යමය යථාර්ථය සහ එය ක්රියාත්මක කිරීමට යාමෙන් දේශීය ආර්ථිකයට, බැංකු පද්ධතියට හා ව්යාපාරික ක්ෂේත්රයට එල්ල විය හැකි ‘මාරක’ අවදානම අප වටහා ගත යුතුය.
ආර්ථික විද්යාඥයන්ගේ පිල (Debt Justice): ජෝසෆ් ස්ටිග්ලිට්ස් ඇතුළු කණ්ඩායම පවසන්නේ දේශගුණික විපර්යාස නිසා සිදුවන ව්යසනයන් හමුවේ ණය වගකීම් “මාරාන්තික” වන බවයි. 2024 දී කළ ණය ප්රතිව්යූහගතකරණයේදී පෞද්ගලික ණය හිමියන් අමෙරිකානු රජයට ණය දීමට වඩා 40%ක ලාභයක් ලංකාවෙන් ලබන බව ඔවුන් පෙන්වා දෙයි.
ණය කපා හැරීමේ බලය ඇත්තේ කාටද?
ණය කපා හැරීමේ හැකියාව ඇත්තේ ණය දුන් හිමියන්ට (Creditors) මිස ණය ගත් ණයකරුවන්ට (Debtor) නොවේ. ණයකරුවෙකුට කළ හැක්කේ ණය නොගෙවා සිටීම (Default) පමණි. 2022 දී ලංකාවට තෙල් නැවක් පවා ණයට ගැනීමට නොහැකි වූයේ එවැනි තීරණයක විපාකයක් ලෙසය. වර්තමාන ජාත්යන්තර මූල්ය භාවිතය වන්නේ ‘ණය ප්රතිව්යූහගතකරණය’ (Debt Restructuring) මිස ඒකපාර්ශ්විකව ණය කපා හැරීම නොවේ.
IMF ‘කඩිනම් මූල්යකරණ පහසුකම’ (RFI) සහ යථාර්ථය
ඩිට්වා ව්යසනය හමුවේ ජාත්යන්තර මූල්ය අරමුදල (IMF) ණය කපා හරිනු වෙනුවට සිදු කළේ ඇමෙරිකානු ඩොලර් මිලියන 206ක හදිසි සහනයක් ‘කඩිනම් මූල්යකරණ පහසුකම’ (RFI) යටතේ 2025 දෙසැම්බර් 19 දින අනුමත කිරීමයි.
- RFI හි විශේෂත්වය: මෙය කිසිදු දැඩි ප්රතිසංස්කරණ කොන්දේසියක් රහිතව, ව්යසනයෙන් පීඩාවට පත් ජනතාවට සහන සැලසීමට ලබා දුන් ක්ෂණික ණයකි.
- EFF ප්රමාදය: මෙම ව්යසනය නිසා මීට පෙර ක්රියාත්මක වූ විස්තීර්ණ ණය පහසුකමේ (EFF) 5 වන සමාලෝචනය 2026 මුල් භාගය දක්වා කල් ගොස් තිබේ.
මූල්ය ස්ථාවරත්වයට එල්ල වන තර්ජනය
ඒකපාර්ශ්වික ණය කප්පාදුවක් මගින් 2024 දී ඇති කරගත් ණය ප්රතිව්යූහගතකරණ එකඟතා කඩ කිරීමෙන් ජාත්යන්තර විශ්වසනීයත්වය මුළුමනින්ම බිඳ වැටේ. දේශීය ණය කප්පාදුවක් ද සිදු වුවහොත් දේශීය බැංකු සතු රජයේ සුරැකුම්පත්වල වටිනාකම අහිමි වී, බැංකු පද්ධතියේ ප්රාග්ධනය ඛාදනය වීම වැළැක්විය නොහැක.
තාක්ෂණික විශ්ලේෂණය: දේශීය බැංකු සහ ‘Credit Rating’
ණය කප්පාදුවක් සිදු වුවහොත් දේශීය බැංකු පද්ධතියට සහ ව්යාපාරික ක්ෂේත්රයට එල්ල වන බලපෑම තාක්ෂණිකව මෙසේය:
1. බැංකු පද්ධතියේ ප්රාග්ධනය ඛාදනය වීම
ලංකාවේ ප්රධාන වාණිජ බැංකු (HNB, Sampath, Commercial ආදී) සිය වත්කම්වලින් සැලකිය යුතු ප්රමාණයක් රජයේ සුරැකුම්පත්වල ආයෝජනය කර ඇත. ණය කප්පාදුවක් (Haircut) සිදු කළහොත්, එම බැංකුවල වත්කම් වටිනාකම ක්ෂණිකව පහත වැටේ. මෙය බැංකුවක ස්ථාවරත්වය මනින ‘ප්රාග්ධන ප්රමාණාත්මක අනුපාතය’ (CAR) බිඳ දමන අතර, මහජන තැන්පතු සඳහා ඇති ආරක්ෂාව අහිමි කරනු ඇත.
2. ‘Credit Rating’ කඩා වැටීම
2025 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ලංකාව ‘CCC+’ ශ්රේණියට ඉහළ ගියේ ඉතා අසීරුවෙනි. ණය කපා හැරීමක් යනු නැවතත් ‘D’ (Default) ශ්රේණියට ඇද වැටීමයි. මෙරට ව්යාපාරික ප්රජාව පවසන්නේ එවැනි තත්ත්වයක් තුළ ජාත්යන්තර වෙළඳාම සඳහා අවශ්ය වන ‘ණයවර ලිපි’ (LC) පිළිගැනීම ජාත්යන්තර බැංකු විසින් ප්රතික්ෂේප කරනු ඇති බවයි.
ජාත්යන්තර අත්දැකීම්: අප ඉගෙන ගත යුතු පාඩම්
- ග්රෙනාඩාව (2024): ඔවුන් කළේ ණය කපා හැරීමක් නොව, “සුළි කුණාටු වගන්තියක්” (Hurricane Clause) හරහා ණය වාරික ගෙවීම තාවකාලිකව අත්හිටුවා සහන ලබා ගැනීමයි.
- ආර්ජන්ටිනාව සහ හයිටි: ඒකපාර්ශ්විකව ණය නොගෙවා සිටීම හෝ ණය කපා හැරීම් නිසා මෙම රටවල් වසර ගණනාවක් මූල්ය හුදකලාවකට සහ ආර්ථික අස්ථාවරත්වයට ලක් විය.
මෙම මෙහෙයුම පිටුපස සිටින්නේ කවුද?
මෙම ආර්ථික විද්යාඥයන් බලමුලු ගැන්වීමේ (Mobilize) ක්රියාවලිය පිටුපස සිටින්නේ ප්රධාන වශයෙන් බ්රිතාන්යයේ Debt Justice සංවිධානය සහ මෙරට ඇතැම් රාජ්ය නොවන සංවිධාන බව පෙනේ. මෙය ඇතැම් වාමාංශික දේශපාලන ප්රවාහයන්ගේ (පෙසප හෝ ජවිපෙ වැනි) මතවාදයන්ට සමපාත වේ.
විද්වත් මත දෙකක්: යුක්තිය ද? යථාර්ථය ද?
- ආර්ථික විද්යාඥයන්ගේ පිල (Debt Justice): ජෝසෆ් ස්ටිග්ලිට්ස් ඇතුළු කණ්ඩායම පවසන්නේ දේශගුණික විපර්යාස නිසා සිදුවන ව්යසනයන් හමුවේ ණය වගකීම් “මාරාන්තික” වන බවයි. 2024 දී කළ ණය ප්රතිව්යූහගතකරණයේදී පෞද්ගලික ණය හිමියන් අමෙරිකානු රජයට ණය දීමට වඩා අධික ලාභයක් ලංකාවෙන් ලබන බව ඔවුහු පෙන්වා දෙති.
- යථාර්ථවාදී මූල්ය පිල: ඔවුන් පවසන්නේ IMF ආයතනයට තමන් දුන් ණය කපා හැරීමට නොහැකි බවයි. මන්ද එය සමස්ත සාමාජික රටවල පොදු අරමුදලක් වන බැවිනි. එසේ ණය කපා හැරීමට නම් සාමාජික රටවල් සියල්ල එකඟ විය යුතුය. එසේ නොවී ණය කප්පාදු ඉල්ලීම ජාත්යන්තර වෙළඳපොළෙන් ශ්රී ලංකාව හුදකලා කිරීමට කරන බලපෑමක් විය හැකිය.
නිගමනය
ණය කප්පාදුවක් යනු මානුෂීයව බලන කල ‘ලස්සන සිහිනයක්’ විය හැකි වුවද, එය ක්රියාත්මක කිරීමට යාම යනු බැංකු පද්ධතිය බිඳ දමා රට නැවතත් 2022 අගාධයට ඇද දැමීමකි. ඩිට්වා කුණාටුවෙන් බැට කෑ ජනතාවට සහන සැලසීමට අවශ්ය වන්නේ ණය කපා හැරීම පිළිබඳ සිහින නොව, IMF RFI වැනි කඩිනම් මූල්ය සහාය සහ ස්ථාවර ආර්ථිකයකි.
මූලාශ්ර:
